Tezhip tezyînatın veya bezeme sanatının kâğıt üzerine uygulanışıdır. Tezhip kelimesi adını en önemli ana malzemesi olan altından almıştır. Tezhip, Arapça altın demek olan “zehep” kelimesinden türemiştir. Yazma kitaplar, levhalar, murakkalar üzerine ezilerek fırçayla sürülecek hale getirilmiş olan altının ve çeşitli renklerin kullanılmasıyla gerçekleştirilen bir süsleme sanatıdır.

Tezyînât ise bir çok dekoratif sanat ve zenaatları içinde barındıran bir terimdir. “Tezyîn”, Arapça ziynet kelimesinden türemiş olup, “süs” manasına gelir. “Tezyînât” bunun çoğulu yani bir şeyin üzerine yapılan “süslemeler” demektir. Bu sebeple tezyînî sanatlara günümüzde süsleme veya bezeme sanatları da denir ki, Avrupa dillerindeki ismi dekoratif sanatlardır. Tezyînî sanatların genel olarak iki ana konusu vardır. Bunlardan birincisi desenlerin yapı malzemesi olan motifler, ikincisi bu malzemenin desen içinde nasıl kullanılacağını anlatan desen tasarımıdır. Bezemelerde kullanılan motifler; kaynağı, tarihi gelişimleri, kullanılış şekilleri ve üslûplaştırılmaları açısından büyük önem taşımaktadırlar ayrıca bu motifler, desen ve uygulanış teknikleri bakımından da her dönemin kendine has özelliklerini belirleyen önemli kaynaklardır. Kitap bezemesinde kullanılan süsleme unsurlarına diğer tezyîni alanlarda da benzer şekilde karşılaşmak mümkündür. Bu nedenle tezhip sanatı ve diğer tezyîni sanatlar arasında her zaman bir üslûp birliği görülmektedir.

Tezhipli eserlere “müzehhep” eser, tezhip yapan erkek ise “müzehhip”, hanım ise “müzehhibe”; tezhip yapılan yere “nakkaşhâne” veya “nakışhâne” denir. Kitap sanatlarında en yoğun tezhiplere Kur’an-ı Kerim, mesnevi ve dua kitapları gibi dini yazmalarda bulunur. Bunun yanında edebi eser olan divanlarda, ilmi yazmalarda, Hilye-i Şeriflerde (Hilye-i Saadet), murakkalarda, kıt’alarda, levhalardaki celi yazı kenarlarında da tezhip sanatı ile karşılaşılır. Bilhassa Kur’an-ı Kerimlerin yazılmış şekli olarak bilinen mushafların zahriye (sırt) sayfaları, ser levhaları (baş sayfalarda ki levhada), unvan sayfaları, sûre başları, güller, ketebe veya hatime sayfası[3] en yoğun ve en özenilerek yapılan tezhiplerin bulunduğu sayfalardır.

Kullanılan klasik tezhip tekniklerini ise ;

1) Zemini boyalı klasik tezhip,

2) Zer-ender-zer,

3) Halkâri,

4) Çift tahrir ( havalı veya negatif tezhip) olarak sıralayabiliriz.

Kaynak: Nurcan SERTYÜZ_Konya Yusuf Ağa Kütüphanesinde Bulunan Bazı Yazma Eserlerin Tezhiplerinin İncelenmesi